Ironie is geen sarcasme en ook geen cynisme. - bewerkt fb-bericht van 1 maart 2016

Kijk, mijn dochter verjaart vandaag en dat geeft mij de kans twee vliegen in één klap te slaan: een mooie foto van haar 'publiceren' en een lezing geven - dat leer ik nooit meer af; o moeder, gij hebt een wijsneus gebaard - over wat ik onlangs beloofde: ironie, sarcasme, cynisme. Dat vocabulariumprobleem gaat vanaf nu compleet opgelost zijn. In Vlaanderen toch.

Een of ander artikel heeft me namelijk weer eens weemoedig gestemd omtrent de woordenschatkennis in ons kleine taalgebied. Dierbare parochianen, wilt ge nu eens ophouden met ironie sarcasme of cynisme te noemen, gewoon omdat de Amerikanen het verschil tussen deze woordjes niet meer kennen?

Ik leg het één keer uit: ironie is het omgekeerde zeggen van wat ge bedoelt en zo iemand of iets (een opinie bijvoorbeeld) op een eerder milde manier uitlachen, terwijl ge kunt staande houden dat ge het meent. Niet al te slimme of weinig achterdochtige mensen trappen daar vierkantig in. Ironie aanduiden met een ironieteken, zoals sommige wereldverbeteraars voorstelden, maakt dus dat het geen ironie meer is. Dat zult ge wel begrijpen als ge wat moeite doet. (Is dit nu ironisch of niet, begin het u maar af te vragen.) 

Sarcasme is kwetsende humor en die bedoeling is moeilijk mis te verstaan. Als ge het omgekeerde zegt van wat ge bedoelt en het is duidelijk kwetsend, dan pas wordt het sarcasme. Zijn we nog mee, genieën aller landen? (Dit zou al sarcasme kunnen zijn). Of moet er eerst een nieuwe batterij in uw superbrein? (Dit is sarcasme.) 

Cynisme is een levenshouding die laat verstaan dat ge niet meer gelooft in iets goeds, wat best ongevoelig en zelfs kwetsend kan zijn voor andermans gevoeligheden. Zo van: “Wat zit ik mij hier uit te sloven? Parels voor de zwijnen en dat zonder enige vorm van betaling voor mijn wijze lessen!”.

Ja ja, het is allemaal niet altijd zo gemakkelijk te onderscheiden maar nu kunt ge in ieder geval niet meer klagen dat ze u nooit gezegd hebben dat er wél verschil is. En voor wie het echt begrepen heeft, ziehier mijn rekeningnummer: 123-4567890. Wat de foto betreft: ironie kan ook gewoon zitten in de blik van een dochter. Of in haar tekstballonnetje en mogelijk zelfs haar lettertype (Jokerman).