Over bronnen en wortels - bewerkt fb-bericht van 26 maart 2016 in het volle trauma van de aanslag in Zaventem

Op zoek naar de bronnen van de Nijl. Daar moet ik aan denken, nu men de wortel van het probleem van het terrorisme hier te lande wil vinden. Langdurige, pijnlijke, mensenlevens kostende expedities, met meedogenloze concurrentie als het om de identificatie van de bron gaat. Maar iedereen weet dat een boom, zelfs een grasspriet, vele wortels telt en een rivier aan veel bronnen ontspringt. Een grondig onderzoek kuist veel duistere hoekjes uit, ook in heilige huisjes, en eigen en andermans bijdrage moet pijnlijk eerlijk onder ogen gezien worden. 

Het is vrij duidelijk dat men eerder vlug dan traag achter in het oog springende blunders zal komen bij veiligheidsdiensten e.d. Ook al blijft de grootste verantwoordelijke van een misdaad de dader, men mag en moet onderzoeken hoe men zich daar beter tegen kan beveiligen. En men zal onvermijdelijk stoten op slordigheden, nalatigheid, verkeerd begrip, “Men wist dus blijkbaar waar X zat ... maar men was zich daar niet bewust van” (Ik citeer hier met plezier Linda De Win - toch heerlijk hoe iemand zich in amper twee zinnen kan tegenspreken). En nog van dat. 

Mijn onderwijsbril herkent die zaken feilloos, want hoe vaak staat het niet letterlijk in de cursus zonder dat de studentjes er enig benul van hebben? Maar Jantje heeft nu eenmaal last van uitstelgedrag ( = moderne luiheid). En Mieke moest haar vervoegingen veel grondiger leren maar doet dat niet. En Jefke, uw huiswerk had veertien dagen geleden al ingeleverd moeten zijn. Is dat voldoende gedocumenteerd, begeleid, geremedieerd? Dus, wanneer terroristen uit hun ei kruipen, rijst de vraag: wiens fout is het dat ze dat gedaan hebben? Wie had dat ei moeten begeleiden? Persoonlijk denk ik dat men beter onderzoekt welk pluimvee dat ei gelegd en uitgebroed heeft, welke haan haar besprong, wie de haan in het hok liet en uiteindelijk, mits veel tijd en wijsheid, ook wie de platonische bedenker is van de ideeën kip, haan, seks. 

Alvast één wortel, één bron ligt in het onderwijs, dat nu echt niet in de focus zit maar dat zich, terwijl we uit dit drama leren, voor de zoveelste keer bezint over nieuwe eindtermen en dus wel wat kennis van zaken kan gebruiken. Al jaren heerst daar een mentaliteit dat 50 % genoeg is. In feite is 45 % of nog minder genoeg en kan je met een reeks zware tekorten aan een diploma komen. 

“Ja maar, 49 %, dat is maar 1 % te weinig”. 

“Nee, directeur: 51. Ge laat de chirurg toch ook niet stoppen als hij u half heeft toegenaaid? En als ge een kleine aan het ineen knutselen zijt, stopt ge toch ook niet halverwege, zo van: zo is het wel goed, schat.” 

En dan verwonderd zijn dat dergelijke gediplomeerden hun werk maar half doen? Of last hebben van uitstelgedrag? 

Ik heb jaren gepreekt - een verslaving, ik weet het - dat het dulden van die mentaliteit ons nog duur te staan zou komen. “De dag dat de appartementen instorten", zo zei ik dan met vermanende vinger, "wegens foute plannen van architecten en slordige uitvoering door aannemers is al aangebroken”. Ik wist dat, omdat ik graag Nederlandse rapporten lees die zich er, anders dan ik, over verbazen dat er jaarlijks in Nederland 20 grote, nieuwe gebouwen (type parking, shopping, evenementenhal ...) wegens allerhande fundamentele mankementen gesloten worden. De link met een decennialange verloedering van op school aangeleerde / gedulde werkethiek werd evenwel niet gelegd. Hij zal ook nu niet vlot gelegd worden. 

Vandaar mijn opstel vandaag. Als we tevreden blijven met half werk op school, wees dan niet verwonderd dat er uiteindelijk doden vallen. Dit is geen pleidooi voor ziekelijk perfectionisme, maar voor toewijding, een oud en ogenschijnlijk versleten verschijnsel. Het zegt dat een uit te voeren taak iets heiligs heeft en dat ze uitvoeren ‘met heel mijn hart, mijn ziel en al mijn krachten’ een gewijde zaak is, een plicht. Het is eigenlijk de manier waarop terroristen zich voor hun zaak geven. 

En nu ik toch de oude katholiek zit uit te hangen, toch ook het volgende in het oog houden bij deze biechtstonde: daar bestonden tenminste, na gewetensonderzoek en een oprecht mea culpa, ook absolutie en vergiffenis. Nu ben ik bang dat er een hoop inquisiteurs op pad zijn, die niet liever zien dan dat minstens een aantal mensen op de brandstapel kronkelen, voor de kijkcijfers en omdat het voorchristelijke zondebokmechanisme al een poos terug is van weg geweest. Wie zonder zonden is, werpe de eerste steen, stuurlui aan wal. En laat degenen die 80 en 90 % bereiken van de onmogelijke 100 % alvast met rust, want zij doén hun werk tenminste. 

Op de foto: op weg naar de bron zoek ik een wortel.