Over pispotten en gifbekers

bewerkt fb-bericht van 3 augustus 2016 naar aanleiding van onappetijtelijke commentaren op de sociale media bij het overlijden van een vijftienjarige maar tevens tegen andermans ongemanierdheid

Barbaren, viswijven, grote muilen, ongemanierde pummels ... ze zijn overal te vinden en doorheen de geschiedenis. Ze liepen al in de Ilias rond (Thersites) en in de antieke komedies. Vroeger bevolkten ze achterbuurten, markten, 'de goot' ... Vandaag schuilen ze ook op fb, waar ze gezicht en identiteit verstoppen achter stoere schuilnamen, met het bijkomend voordeel dat ze geen letterlijke mep op hun gevel riskeren van een gelijkgestemde. Ze zijn te vinden in alle gezindten en denominaties. Er zitten er zelfs in parlementen, en echt niet alleen hier te lande.

Aan het viswijvengescheld van de markt echter groot politiek belang toekennen en er juridische gevolgen aan vastknopen, lijkt mij, hoe degoutant men het ook mag vinden, verspilling van kostbare levensenergie. Het risico is namelijk groot dat ge met niets anders meer bezig gaat zijn. 

Daarom een korte anekdote over een oude, dode, blanke man. U weet wel, zo eentje waar ge tegenwoordig niets meer van moogt aannemen. Desalniettemin volgt hier de anekdote. Ernstige historici twijfelen wel aan de authenticiteit ervan maar anekdotes als deze dienen een ander doel dan historische waarheid: ze leren u een psychologische waarheid, een levensles.

Het gaat over mijn oude vriend Sokrates. Naar de traditie wil, kreeg hij regelmatig de wind van voren van zijn echtgenote Xantippe, berucht om haar scherpe tong. Toen hij op een dag het huis verliet (of ontvluchtte) om zich naar zijn 'dagtaak' te begeven - te weten filosoferen op de markt, mensen aanklampen om met hen een gesprek op te zetten over een of ander onderwerp -, toen goot ze toch wel zeker de inhoud van de nachtpot vanuit een raam over hem heen. Wat Sokrates alleen de reactie ontlokte 'dat hij de indruk had dat het zou gaan regenen vandaag'. 

Zijn vrienden vonden dat hij zo een behandeling niet hoefde te pikken, al dat gekijf en gescheld, vooral omdat echte Grieken van oordeel waren dat de man tenminste moest doen alsof hij thuis de baas was. In feite wisten ze allemaal van mekaar dat dat niet het geval was, maar zo werkt een eercultuur nu eenmaal: ge moet de juiste indruk wekken en volhouden en dan kunt ge de waarheid dapper negeren. Dit terzijde. 

'Dit is onwaardig, Sokrates. Waarom laat u dat gebeuren?' Hij liet zich er niet door opjagen.

'Ach goede vrienden, zo oefen ik me om het gescheld op de markt te verdragen.' 

U moet namelijk weten dat hij daar regelmatig het slachtoffer werd van verbaal misbruik en er zelfs lappen rond zijn oren kreeg, met getrek aan zijn al schaarse haren erbij. Omdat hij het niet kon laten dingen te zeggen die zijn 'gesprekspartners' niet welgevallig waren, dingen die hun comfortabele levensbeeldje en vaste ideeën over hoe het moest verstoorden. En vooral dan, weet u, wordt er serieus op los gescholden. Zoals op fb maar zeker niet alleen daar.

Hoe het met mijn goede vriend is afgelopen, weet u wel: hij eindigde in de gevangenis met een gifbeker, veroordeeld omdat hij de politiek correcte ideeën van zijn tijd teveel in twijfel had getrokken. Maar hij dronk de beker onverstoorbaar en welgezind uit. 

Over zoiets, het monddood maken van tegensprekers, zou ik me toch een ietsepietsje meer zorgen maken dan over het gebrek aan elementair fatsoen van de viswijven onder ons. Die laatste kunt ge negeren, de gifbeker niet. Of anders gezegd: een pispot is nog geen gifbeker.